منافات حکم مرتد با ایه لا اکراه فی الدین ؟؟

با سلام

سوال : آیا  حکم مرتد با معنی  آیه لااکره فی الدین که به معنی ازادی انتخاب دین است  منافات ندارد؟

پاسخ :   شناخت معنای دقیق لا اکراه فی الدین ، که به معنی آزادی پذیرش دین است  منوط به نگرشی جامع به آیات قرآن و مجموعه معارف آن است. مسلم است که در اسلام، احکام اجباری فراوانی وجود دارد؛ مانند «حدود» و قوانین اجتماعی. این محدوده نیز، مشتمل بر احکام اکراهی فراوانی است. مسلما کسانی که حد بر آنان جاری می‏شود، راضی به آن نیستند و... . ازاین‏رو باید در فهم ابتدایی از جمله لا اکراه فی الدین تجدید نظر کرد.

معنای ظاهری این آیه آن است که اصل پذیرش دین، قابل اکراه و اجبار نیست؛ یعنی، نمی‏توان کسی را به زور به پذیرش آیینی وادار نمود و یا عقیده‏ای را از او سلب کرد. بنابراین «عقیده» قابل تحمیل نیست؛ ولی این محدوده غیر از محدوده احکام است. توضیح این که: کلیه نظام‏های فکری، برای خود نظامی اجتماعی را نیز طراحی می‏کنند. در نظام‏های اجتماعی، اکراه و اجبار از ابزارهای پیش‏بینی شده در کلیه نظام‏ها است؛ یعنی، در هر نظامی درمقوله‏های اجتماعی و حقوقی آن، جبر قانونی وجود دارد و بدون آن، جامعه قابل اداره و کنترل نیست. نظام‏های قضایی و نیروهای انتظامی در همه نظام‏ها، امری مقبول و معقول هستند. بنابراین بایستی محدوده عقیده را از محدوده عمل و حقوق جدا کرد. در حیطه «عقیده» اجبار راهی ندارد؛ ولی در حیطه عمل، جبر و اکراه هم لازم است و هم قابل قبول.

اسلام نیز در محدوده تبلیغ خود، هیچ جبری را برای پذیرش عقیده‏ای قرار نداده است. دعوت اسلام بر اساس بینش و بصیرت است؛ چنان که قرآن فرموده است: ای رسول ما! به مردم بگو راه من این است که خلق را با بینایی و بصیرت به خدا بخوانم (یوسف، آیه 108)؛ آن گاه که فرد پذیرای اسلام شد، در این صورت یک‏سری از احکام اجتماعی آن، از جمله حکم مرتد را نیز باید پذیرا شود. در اینجا اشاره به سابقه تاریخی این موضوع نیز بی‏فایده نیست. در صدر اسلام خصوصا پس از پیروزی‏های درخشان آن، مردم گروه گروه اسلام می‏آوردند. طبیعی است که همه این افراد، از روی تحقیق کامل به اسلام نمی‏گرویدند؛ بلکه بسیاری از آنها به خاطر عظمت اسلام و پیشرفت آن و حتی به خاطر حفظ منافع خود، اظهار اسلام می‏کردند.

در این بین عده‏ای نیز به خاطر ضربه زدن به اسلام و عقاید مردم، تظاهر به مسلمانی می‏کردند. آنان می‏گفتند: «... به دین و کتابی که برای مسلمانان نازل شده - اول روز - ایمان آورید و آخر روز کافر شوید، شاید بدین حیله آنها نیز از اسلام بازگردند» (آل عمران، آیه 72)                                    

اسلام به جهت آن که فرصت طلبان و نیرنگ بازان، نتوانند خود را به رنگ اسلام درآورند و پس از مدتی با خروج از اسلام، جنگ روانی علیه آن به راه بیندازند، حکم اعدام مرتد را وضع نمود تا اگر کسی می‏خواهد به دین وارد شود، با تحقیق وارد شود و نیز کسی نتواند با برنامه‏ریزی علیه مسلمانان، جنگ تبلیغاتی و تخریب عقیده به راه بیندازد مسأله دیگری که باید مورد توجه باشد آن که: بسیاری از مردم به جهت فطرت پاک توحیدی خود، دین را می‏پذیرند. اینان نیز دارای حق و حقوقی در حراست از عقیده خویش هستند. همه مردم که نمی‏توانند ابن‏سینا و ملا صدرا باشند. بسیاری از آنان با ادله‏ای ساده و فطری، به دین رو کرده و آمال خود را در آن می‏بینند. حال اگر بنا باشد این دین ساده و فطری، مورد حمله مجادله‏گران قرار گیرد و هر روز به صورتی القای شک و تردید شود، این طیف قادر نخواهند بود از عقیده حق خویش دفاع کنند. پس بایستی برای حراست از آرمان این گروه - که علی‏رغم پیمودن راه حق، در دفاع از آن چندان کارآمد نیستند - برنامه‏ای اندیشیده شود از جمله برنامه‏های اسلام در این زمینه، جلوگیری از سوء استفاده مرتدان است هم‏چنین باید دانست که اگر شخص تنها در نزد خود مرتد شود و آن را اعلام نکند، کسی نمی‏تواند متعرض او شود؛ بلکه مرتدی مستحق مرگ است که ارتداد خویش را اعلام می‏کند و ارتداد او به همین دلیل نزد قاضی اثبات می‏گردد. و نکته آخر آن که حکم اعدام مرتد، تنها برای مردان است و اگر او نیز قبل از ثبوت ارتداد در نزد قاضی توبه کند، اعدام نمی‏شود

التماس دعا